Literatura Średniowiecza

Cechy charakterystyczne:

 W Średniowieczu do najlepiej wykształconej warstwy społecznej należało duchowieństwo. Stąd też to duchowni tworzyli kulturę i wpływali na jej kształt. Dlatego większość dzieł tworzona była po łacinie (która była oficjalnym językiem liturgii kościelnej), co pomagało w ich odbiorze we wszystkich krajach. 

 Z czasem zaczęły się kształtować języki narodowe. Dorobek literacki Średniowiecza był więc dwujęzyczny – powstałe wtedy teksty można podzielić podzielić na te napisanie po łacinie i w językach narodowych.

 Podstawowym celem literatury średniowiecznej było wychowywanie, budowanie ładu moralnego, potępianie zła i pokazywanie ideałów dobrego postępowania. W utworach często pokazywane są wzorce dobrego postępowania, tzw. wzorce parenetyczne.*

 
Ważną rolę w Średniowieczu odgrywało alegoryczne** interpretowanie Pisma świętego, dzieł klasycznej literatury greckiej i rzymskiej oraz sztuki.

  Na czym polegała alegoryczność literatury Średniowiecza? Rzeczy widzialne, zmysłowe, traktowano wówczas jako znaki tego, co niewidzialne. Cały świat uważano za Bożą księgę, napisaną przez Stwórcę w jakimś tajemniczym alfabecie, wymagającym odczytania go. Pewne przedmioty, zwierzęta czy kolory miały konkretne znaczenia alegoryczne, raczej stałe, zakorzenione w kulturze. I tak np. biel oznaczała dziewictwo, czerwień – miłość, żółć – zdradę, drabina – drogę do nieba, lilia – czystość, lew, pychę, las – grzech pokusy świata.

 *literatura parenetyczna - literatura kształtująca i propagująca wzory postępowania związane z odgrywaniem określonych ról społecznych. Literatura ta przedstawiała idealne wizerunki nosiciela jakiejś roli. Do wzorców parenetycznych możemy zaliczyć wzorzec idealnego rycerza, świętego czy władcy.
 

Polska literatura:

Sztuka, według średniowiecznych przekonań, była służebnicą Boga, podobnie tylko sprawom religii służyła literatura. I dlatego wśród zabytków literatury średniowiecznej przewagę mają utwory religijne, a dominującymi gatunkami były: pieśni, modlitwy, żywoty świętych, kazania, utwory apokryficzne, misteria Męki Pańskiej i Zmartwychwstania, moralitety, dramaty liturgiczne (utwory oparte na księgach biblijnych). Celem literatury średniowiecznej było budzenie i podtrzymywanie wiary, wskazywanie przykładów do naśladowania, pouczanie o prawdach eschatologicznych (ostatecznych).

Jedne z najbardziej popularnych literackich utworów:

• Psałterze, Biblia królowej Zofii
• Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego
• Pieśń o Wiklefie, Kazania husyty polskiego
• liczne kroniki, w tym Wincentego Kadłubka i Galla Anonima
• Kazania świętokrzyskie
• Kazania gnieźnieńskie
• Bogurodzica
• Legenda o św. Aleksym
• Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
• O zachowaniu się przy stole (Złoty; Słoty) 
• Satyra na leniwych chłopów, Rozmyślania przemyskie