Starożytna literatura

  Przedstawiciele literaccy i ich utwory:

• ·         Homer (IX-VIII w. p.n.e.) - postać w połowie legendarna, której istnienie nie zostało dowiedzione. 

   Pierwszym znanym przykładem utworów epickich są dzieła Homera. Najpopularniejszymi utworami są "Odyseja" oraz "Iliada". Homer był ślepy, z tego powodu uważano, że jego teksty wcale nie należały do niego. Powstawały liczne spory, tzw. kwestie homeryckie (homerowe).

 Z badań nad poezją Homera narodziła się filologia*, od przekładu Odysei na łacinę Liwiusza Andronikusa rozpoczęła się literatura rzymska, a wielka epika europejska kształtowała się pod wpływem Homera.

 Jego imię w antycznej grece oznaczało "zakładnika", "człowieka towarzyszącego", w niektórych dialektach "ślepca".

•     Ajschylos (525 - 456 r. p.n.e.) - pierwszy z trójki wielkich tragików greckich (obok Sofoklesa i Eurypidesa). Nadał tragedii greckiej właściwą formę: wprowadził drugiego aktora, akcję uczynił najważniejszym elementem sztuki, nadał pieśniom chóru charakter tła i komentarza akcji.

   U Ajschylosa tragedia ma charakter bardziej liryczny niż dramatyczny. Napisał on 90 tragedii, z których w całości zachowało się siedem. Najbardziej znane są:, „Siedmiu przeciw Tebom” , „Persowie”, „Prometeusz Skowany”, „Błagalnice” oraz trylogia „Oresteja”. Ajschylos broni godności ludzkiej i zasadniczych wartości humanistycznych.
     Jedyną szkołą życia, wg Ajschylosa, było cierpienie, które rodzi się w wyniku porażki, i które uczy umiaru. To właśnie z jego sztuki „Prometeusz Skowany” pochodzi pojecie prometeizm**.

•      Eurypides (485-406 p.n.e.) - był jednym z trzech wielkich tragediopisarzy greckich (obok Ajschylosa i Sofoklesa). Był uczniem filozofów jońskich, głosił poglądy demokratycznego odłamu sofistów. 

Stał się ojcem tragedii psychologicznej i tragikomedii. Z około 90 napisanych przez niego sztuk teatralnych zachowało się 17, m.in. „Medea”, „Hipolit”, „Błagalnice”, „Ifigenia w Taurydzie”, „Elektra”, „Orestes” oraz ok. 1000 fragmentów. Atakowany za zbytnią nowoczesność swojej twórczości, pod koniec życia przeniósł się z Aten na dwór króla macedońskiego Archelaosa I.

 Głosił idee równości wszystkich ludzi, popadając w konflikt ze
zwolennikami tradycyjnych stosunków społecznych. Doceniony po śmierci bardziej niż za życia, wywiera wpływ na teatr europejski oraz na twórczość wybitnych pisarzy i humanistów po dziś.

•      Sofokles (496 - 406 r. p.n.e.) - należał do trójki wielkich tragików greckich obok Ajschylosa i Eurypidesa. Był wybitnym tragikiem greckim, tworzącym za czasów rozkwitu demokracji ateńskiej.

Brał udział w politycznym życiu Aten (był strategiem, skarbnikiem Związku Ateńskiego, kapłanem herosa-lekarza Amynosa). Dokonał wielkich zmian w tragedii
greckiej:

- wprowadził na scenę trzeciego aktora
- ograniczył rolę chóru
- powiększył partie dialogowe
- wprowadził dekoracje sceniczne
- wprowadził postacie kobiece.

Tematykę czerpał z mitów trojańskich, tebańskich i ateńskich. Napisał ok. 120 utworów (ok. 90 tragedii i 30 dramatów satyrowych), z czego do naszych czasów zachowało się siedem utworów, m.in. „Antygona”, „Król Edyp”, „Elektra”, 400 wierszy z dramatu satyrowego „Tropiciele” i około 1100 fragmentów. Zasługą Sofoklesa jest wzmocnienie dramatyczności akcji.

 


*filologia - jedna z nauk humanistycznych, badająca język i literaturę kręgu cywilizacyjnego lub narodu.


**prometeizm - postawa etyczna, dla której ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru większych grup społecznych lub nawet całej ludzkości.

Filozofowie starożytni

Starożytna filozofia:

   Za początek filozofii starożytnej uważa się rozwój szkoły jońskiej w Jonii na obrzeżach Azji mniejszej w VII - VI w. p.n.e. Za pierwszego filozofa uważa się Talesa z Miletu, a innymi równie wybitnymi przedstawicielami byli Anaksymander, Anaksymenes czy Heraklit. Głównym problemem dla filozofów jońskich była struktura świata i podstawowa zasada nim rządząca. Poszczególni filozofowie dawali odmienne odpowiedzi na ten problem: Tales z Miletu uważał, że jest nim woda, a jego uczeń Anaksymander, że jest to bezkres, czyli, że świat jest nieskończony.  Anaksymenes dopatrywał się jej w powietrzu, a Heraklit w ogniu.

   W VI w. odrębną szkołę założył Pitagoras. Pitagorejczycy (wyznawcy poglądów Pitagorasa) sądzili, że dusza ludzka istnieje oddzielnie od ciała, podlega wędrówce i może łączyć się z dowolnym ciałem. A na pytanie "Jak powstał świat?" odpowiadali: początkiem i istotą świata jest liczba.

   Za właściwy okres filozofii greckiej uznaje się działalność Sokratesa, Platona i Arystotelesa, których dzieła wywarły trwały wpływ na kulturę zachodnią.

Filozofowie starożytni:

• Sokrates - ur. ok. 470 r. p.n.e, zm. w 399 r. p.n.e. w Atenach. Jest on uważany za jednego z największych filozofów starożytności. Nie zostawił po sobie żadnych pism, więc informacje o nim czerpie się z różnych źródeł. Do najważniejszych należą dzieła pisarzy, którzy go znali: Platona, Ksenofonta i Arystofanesa. Podejście Sokratesa do własnej wiedzy i przekonań streszcza przypisywane mu zdanie „Wiem, że nic nie wiem”. Sokrates deklarował tym samym, że jest jedynie miłośnikiem mądrości (filozofem) i poszukiwaczem prawdy, i sam nie dysponuje wiedzą, której mógłby nauczać. Tym samym odróżniał się od sofistów, którzy uważali się (zdaniem Sokratesa bezpodstawnie) za znających prawdę i oferowali jej nauczanie.
  

•  Arystoteles - (384 - 322 p.n.e.), filozof grecki, uczeń Platona; nauczyciel syna króla macedońskiego Filipa II - przyszłego króla Aleksandra I Wielkiego. Odrzucił jednak poglądy Platona i stworzył swój system filozoficzny. Po powrocie z dworu macedońskiego założył w Atenach własną szkołę - tzw. Likejon (Liceum). Utworzył w niej dużą bibliotekę oraz muzeum.  Przeciwnie niż Platon, twierdził, że nie istnieją idee poza jednostkowymi rzeczami. Uznawał, że wiedza zawarta jest w pojęciach ogólnych.
  
  
  

• Platon - (ok. 427-347 p.n.e.) — starożytny filozof grecki — urodził się w znamienitej rodzinie, prawdopodobnie w Atenach. Otrzymał staranne wykształcenie, typowe dla ówczesnego Greka z zamożnego domu. Pozostawał pod silnym wpływem słynnego filozofa Sokratesa. Teorie poznania Platona wskazują odgórny związek pomiędzy pojęciem a przedmiotem. Od pojęcia do przedmiotu- od ogółu do szczegółu. poznanie rozumowe polegające na przypominaniu sobie idei, mała rola poznania przez doświadczenie. Najbliższą nauką ideałowi jest matematyka- nauka o czystych bytach, ideałach.
  Platona można nazwać racjonalistą. Człowiek jest duszą uwięzioną w ciele. Dusza człowieka posiada 3 części: rozumną- mądrość, intensywną- męstwo, pożądliwą - opanowanie.