Literatura Oświecenia

 Klasycyzm był dominującym nurtem w ówczesnej literaturze. Odzwierciedlał założenia, zgodnie z którymi to, co chce uchodzić za prawdziwe, powinno być jasne i proste. Dlatego też dążenia twórców były ukierunkowane na przekazanie uniwersalnych prawd w nieskomplikowanej formie. 
Sztuka powinna naśladować rzeczywistość, dlatego twórca musi zrezygnować z wszelkich dziwacznych i niezrozumiałych środków stylistycznych.
 Na gruncie polskim ten wyznacznik był szczególnie respektowany. Bowiem dzieła polskiego oświecenia były bardzo zaangażowane w sprawy kraju, co ma bezpośredni wpływ na rozwój publicystyki.Wśród twórców klasycyzmu znany jest:

• Ignacy Krasicki Bajki, Satyry, Myszeida;
• Franciszek Bohomolec Pan dobry;
• Franciszek Dmochowski Sztuka rymotwórcza;

Proza:

 W klasycyzmie europejskim szczególne miejsce zajęła proza. Jej rozkwit miał miejsce w Anglii i Francji. Do najpopularniejszych dzieł ówczesnego okresu zaliczamy przygodową książkę Daniela Defoe Przypadki Robinsona Kruzoe. Pisarz stworzył nowy typ powieści przygodowej, której bohater zostaje odcięty od znanego sobie świata i jest samotnym rozbitkiem. Wśród licznych prozaików, warto również wymienić nazwiska takich pisarzy jak:

•  Henry Fielding Historia życia Toma Jonesa;
•  Aleksander Pope Pukiel włosów ucięty (inny tytuł: Lok porwany);

Sentymentalizm:

 Estetyka ładu i harmonii, jaką prezentował klasycyzm, budziła wiele kontrowersji. Poddawano w wątpliwość wizję świata uporządkowanego. Uważano, że jeżeli poznajemy rzeczywistość poprzez zmysły i doświadczenie, to każdy z nas poznaje ją zgoła inaczej. Zatem nie istnieje uniwersalna rzeczywistość i dlatego możemy mówić o licznych, często wewnętrznie sprzecznych, światach.
 Źródeł owych konfliktów przedstawiciele sentymentalizmu, upatrywali w odejściu człowieka od świata przyrody. Nurt ten był opozycyjny względem klasycyzmu. Zamiast kultu rozumu, sentymentaliści cenili świat ludzkich uczuć, a pochwałę dobrodziejstw kultury zastępowali zachwytem nad pięknem przyrody. Wewnętrzne przeżycia i natura są najczęściej podejmowanymi tematami dzieł przedstawicieli tego nurtu. Taka treść utworu generowała nowy typ bohatera, który był człowiekiem wrażliwym, ufającym bardziej swoim uczuciom, aniżeli rozumowi. Podmiot ujawnia namiętności, które nim targają, jest zazwyczaj nieszczęśliwie zakochany. 
 Najchętniej stosowanymi gatunkami w tym nurcie były powieść sentymentalna oraz sielanka.
 Przedstawicielami sentymentalizmu byli:

• Jean – Jacques Rousseau Nowa Heloiza;
• Franciszek Karpiński Tęskność na wiosnę, Laura i Filon;
• Franciszek Dionizy Kniaźnin Dwie lipy, Dwie gałązki.

Rokoko:

 Tematyka utworów powstałych w tym nurcie również wiązała się z miłością, jednak w przeciwieństwie do sentymentalizmu, była to miłość zmysłowa, namiętna. Jednak to nie temat był głównym wyznacznikiem tej literatury. Ważniejszym elementem pisarstwa rokokowego była forma tekstu, która powinna wzbudzić swoją kunsztowną budową zachwyt. W przeciwieństwie do klasycyzmu, teksty miały cieszyć odbiorcę, pełnić jedynie funkcję rozrywkową, a nie utylitarną, dlatego były pozbawione treści ideologicznych.

 Przedstawicielami rokoka byli:

• Choderlos de Laclos Niebezpieczne związki;
• Jan Potocki Rękopis znaleziony w Saragossie;
• Dionizy Kniaźnin Erotyki.

Przykłady tekstów:

• Ignacy Krasicki, Lew i zwierzęta

 Gdy się wszystkie zwierzęta u lwa znajdowały,  Był dyskurs: jaki przymiot w zwierzu doskonały.
 Słoń roztropność zachwalał, żubr mienił powagę,
 Wielbłądy wstrzemięźliwość, lamparty odwagę;
 Niedźwiedź moc znamienitą, koń ozdobną postać,
 Wilk staranie przemyślne, jak zdobyczy dostać,
 Sarna kształtną subtelność, jeleń piękne rogi,
 Ryś odzienie wytworne, zając rącze nogi;
 Pies wierność, liszka umysł w fortele obfity,
 Baran łagodność, osieł żywot pracowity.
 Rzekł lew, gdy się go wszyscy o zdanie pytali:
 "Według mnie ten najlepszy, co się najmniej chwali".