Film podsumowujący

Współczesność

Ramy czasowe:

  Ostatnią jak dotąd opisaną epokę literacką, nazywaną umownie współczesnością, wyznaczają dwa przełomowe momenty w historii świata: wrzesień 1939 roku (wybuch drugiej wojny światowej) i czerwiec 1989 roku (upadek komunizmu) trwa ona do dziś.

Krótka charakterystyka:

  Literaturę współczesną ukształtowały w dużej mierze historia i polityka. Te dwie dziedziny wpłynęły na jej oryginalność tematyczną, programową i światopoglądową. Polityka i historia odcisnęły piętno na twórczości literackiej z okresu drugiej wojny światowej, a także na literaturę po 1945 roku. Ów wpływ możemy zauważyć w jej zróżnicowaniu, różnorodności ideowej i artystycznej, w programowości pro- lub antykomunistycznej. 

  

Literatura w Polsce w XX-leciu

Słynni poeci:

1. Skamander:

• Antoni Słonimski

• Jarosław Iwaszkiewicz

• Julian Tuwim

• Kazimierz Wierzyński

• Jan Lechoń

2. Awangarda Krakowska:

• Tadeusz Peiper 

• Julian Przyboś 

• Jan Brzękowski 

• Jalu Kurek

3. Kwadryga:

• Lucjan Szenwald 

• Stanisław Ryszard Dobrowolski 

• Konstanty Ildefons Gałczyński

4. Żagaryści:

• Aleksander Rymkiewicz   
• Czesław Miłosz   
• Jerzy Zagórski    
• Teodor Bujnicki 
• Jerzy Putrament

Prozaicy:

• Stefan Żeromski    
• Zofia Nałkowska    
• Maria Kuncewiczowa   
• Juliusz Kaden Bandrowski  
• Bruno Schulz
• Witold Gombrowicz 
• Andrzej Strug

Literatura obca

Autorzy zza granicy:

• Franz Kafka – był pisarzem niemieckojęzycznym pochodzącym z Pragi, która pod koniec XIX wieku należała do Austro-Węgier. Z pochodzenia Kafka był Żydem. Jego największym dziełem jest "Proces", w którym bohater Józef K. jest człowiekiem samotnym, wyobcowanym, walczącym z niezrozumiałą dla niego machiną biurokracji. Często mówi się, że książką tą Kafka przepowiedział totalitaryzm.

• Tomasz Mann – jeden z najwybitniejszych pisarzy niemieckich, laureat Nagrody Nobla w 1929 roku. Warto podkreślić, że Tomasz Mann był tym, który sprzeciwił się dyktaturze Hitlera i wybrał emigrację. Jego słynne dzieła: "Czarodziejska góra", "Buddenbrookowie", "Doktor Faustus", "Mario i czarodziej", "Śmierć w Wenecji", "Lotta w Weimarze", "Tristan", "Tonio Kröger".

• Virginia Woolf – najbardziej znana angielska, a zarazem feministyczna pisarka okresu międzywojennego. Już za życia była znana, była członkinią Bloomsbury Group. Utwory: "Pani Dalloway", "Do Latarni Morskiej", "Pokój Jakuba", "Noc i dzień", "Fale", "Lata", "Chwile istnienia".

• Michaił Bułhakow – autor książki, która przez wiele pokoleń uznawana jest za arcydzieło światowe, "Mistrza i Małgorzaty". Bułhakow był pisarzem rosyjskim, który zakpił z rzeczywistości ZSRR, ponieważ napisał powieść o pobycie szatana w ateistycznym kraju. Mistrz i Małgorzata to powieść ponadczasowa, nawiązująca do filozofii, religii, historii, psychologii, polityki. Inne teksty to: "Notatki na mankietach", "Zapiski młodego lekarza", "Szkarłatna wyspa", "Zmowa świętoszków", "Adam i Ewa", "Iwan Wasiliewicz".

Sztuka i kultura 20-lecia

Film:

Kinematografia sięga swoimi korzeniami końca XIX wieku. W 1894 roku Tomas A. Edisona zaprezentował w Nowym Jorku swój kinetoskop, a rok później bracia August i Louis Lumière pokazali kinematograf wyświetlający obrazy na ekranie. Początek XX wieku to kolejny krok, jakim stało się już nie rejestrowanie pojedynczych wydarzeń, ale opowiadanie filmowych historii. Okres dwudziestolecia międzywojennego to szybki rozwój tej nowej dziedziny sztuki. Już w 1922 roku opatentowano zapis dźwięku na taśmie filmowej, a w 1927 roku powstał pierwszy film dźwiękowy. Oprócz tego Stany Zjednoczone wyrosły na potęgę kinematografii światowej, a ogromną rolę zaczęło odgrywać Hollywood.

Muzyka:

Także w muzyce możemy zaobserwować swoistą rewolucję. Muzycy zrywali z romantycznymi koncepcjami, rozbijali tradycyjne formy, wprowadzali dysonans, kontrast i ekspresję. Z najważniejszych muzyków tego czasu należy wymienić Igora Strawińskiego, Karola Szymanowskiego czy Aleksandra Skriabina. Muzyka dwudziestolecia łączy się także z rozwojem dwóch gatunków muzycznych: bluesa i jazzu.

• Jazz - również powstał na południu Stanów Zjednoczonych w Nowym Orleanie. Główną cechą jazzu jest do dziś improwizacja. Z całą pewnością muzyka ta łączy się z historią Murzynów i czasami niewolnictwa, a także z pieśniami religijnymi pisanymi na wiele głosów. Lata dwudzieste XX wieku to jazz chicagowski, a lata trzydzieste to lata swingu.
•  Blues - powstał w połowie XIX wieku w kręgach murzyńskich Amerykanów. Potem z terenów południa Stanów Zjednoczonych przedostał się do całej Ameryki. Tematyka piosenek bluesowych skupiała się przede wszystkim na tematach: miłość, wierność, zazdrość, samotność, podróż, wolność oraz podnosiła tematy związane z problematyką rasową. Odmiany bluesa, które narodziły się w dwudziestoleciu to: urban blues i rhythm and blues.
  

Filozofia w XX-leciu Międzywojennym

Filozofowie:

• Zygmunt Freud - urodził się 6 maja 1856 we Freibergu na Morawach, a zmarł 23 września 1939 w Londynie. Freud nie był filozofem, ale jego badania umysłu ludzkiego wywarły ogromny wpływ na filozofów, uczonych i artystów. Freud zajmował się objaśnianiem marzeń sennych, które uważał za pewnego rodzaju kompensację, ponieważ człowiek realizuje w nich swoje marzenia i pragnienia. Stworzył również teorię popędów (człowiekiem rządzą popęd życia [eros] i śmierci [thanatos]), zajmował się zagadnieniami rozwoju życia seksualnego (podzielił je na fazy), uznał ogromny wpływ nieświadomości na życie człowieka, przedstawił teorię „ego”, „superego” i „id”.

• Carl Gustav Jung - uczeń Freuda, uważany za twórcę psychologii głębi, psychologii analitycznej, która stanowiła polemikę z psychoanalizą Freuda. Jung zajmował się przede wszystkim wszelkimi przejawami aktywności psychiki człowieka, ale ujmował ją w kontekście zarówno jednostkowym, jak i kulturowym, religijnym, historycznym, itd. Interesowały go baśnie, mity, symbolika, marzenia senne, wizje. Jungowi zawdzięcza psychologia wprowadzenie pojęcia nieświadomości zbiorowej i archetypu.

XX-lecie Międzywojenne

Ramy czasowe i charakterystyka epoki:

  Dwudziestolecie międzywojenne, jak sama nazwa epoki wskazuje, zamyka się w latach 1918 – 1939. Jest to niezwykle ważny okres dla Polski, która po ponad stu latach wreszcie odzyskała upragnioną niepodległość. W nowym, odrodzonym i wolnym państwie zaczęła rozwijać się kultura i literatura. Na początku największą rolę odgrywali pisarze tzw. starego pokolenia, czyli ci, którzy tworzyli jeszcze w okresie Młodej Polski. Dwudziestolecie międzywojenne nie jest jednak okresem zupełnie jednorodnym. Najczęściej historycy literatury wyróżniają w nim dwa okresy: lata dwudzieste – okres tzw. jasny i lata trzydzieste – okres tzw. ciemny. W pierwszym okresie dominuje optymizm, radość, wiara w przyszłość, które spowodowane były przede wszystkim szczęściem z odzyskanej niepodległości. Wtedy też pojawia się najgłośniejsza grupa poetycka dwudziestolecia, Skamander, której twórcy proponują tematykę błahą, piszą do prostego człowieka i posługują się niskimi gatunkami. Kolejna grupa poetycka, Awangarda Krakowska, stawia na eksperyment literacki, fascynuje się wszystkim, co nowoczesne, burzy konwencje literackie i łamie zasady gatunkowe, opierając się na prowokacji literackiej. W prozie lat dwudziestych dominuje przede wszystkim polityka i rozważania nad kształtem politycznym nowego państwa.

Pojęcia związane z epoką:

• Witalizm - pogląd, wedle którego, „biologiczna natura człowieka okazuje się wystarczającą racją istnienia, uzasadnia sens ludzkiego życia”.

• Katastrofizm - wyraża ona przekonanie o nieuniknionej katastrofie, zagładzie świata i całej cywilizacji, upadku wszelkich wartości.

• Ekspresjonizm - termin został po raz pierwszy użyty przez malarza francuskiego J.A.Hervè, który w ten sposób określił swoją twórczość. Dzieło ekspresjonistyczne ma oddziaływać na odbiorcę, na jego emocje, uczucia i psychikę.

• Futuryzm - jest kierunkiem w sztuce. Uznawany jest za jeden z najbardziej awangardowych i antytradycyjnych, ponieważ twórcy „patrzą w przyszłość”, odrzucając przeszłość i rezygnując z tradycji.

• Dadaizm - ruch w sztuce, którego nazwa pochodzi od słowa „dada”, które zupełnie przypadkowo wybrał rumuński poeta. Dadaizm najprawdopodobniej był reakcją na absurd i bezsens wojny oraz nacjonalizm w niektórych krajach europejskich. Dadaizm był ruchem awangardowym, który przede wszystkim opierał się na chaosie, dowolności, nonsensie, absurdzie.

• Nadrealizm (surrealizm) -  to kierunek w sztuce. Miał być buntem przeciwko realizmowi i racjonalizmowi w sztuce. Dlatego też często obrazy surrealistyczne stoją na pograniczu snu i jawy, pokazują fantazje, halucynacje, wizje oniryczne.

• Abstrakcjonizm - Podstawową cechą charakterystyczną abstrakcjonizmu jest odrzucenie wszystkiego, co ma bezpośredni związek z tym, co rzeczywiste, empiryczne.

• Kubizm - narodził się z fascynacji jego twórców sztuką staroiberyjską i afrykańską. Każdy przedmiot na obrazie kubistycznym zostaje wpisany w kształt kostki (czyli sześcianu), a także rozbity na wiele mniejszych płaszczyzn, które pokazywane są w najrozmaitszym oświetleniu. Wszystko ma postać bryły, kubiści odrzucili również perspektywę, posługiwali się deformacją, abstrakcją, kolażem.